Τι έρευνα κάνει το ΜΦΙ που μπορεί να βοηθήσει τις αρμόδιες αρχές στην προστασία της δημόσιας υγείας;
Για την ορθή διαχείριση των κουνουπιών απαιτείται μεγάλο όγκος πληροφοριών και συνεργασίες σε πολλά επίπεδα. Στην περίπτωση της έρευνας του Μ.Φ.Ι. τα αποτελέσματά της πρέπει να είναι άμεσα διαθέσιμα στις αρμόδιες για τη διαχείριση των κουνουπιών υπηρεσίες, ενώ οι συνεργασίες μας εκτός Ελλάδος μας βοηθάνε να αξιοποιήσουμε τα δεδομένα μας και να έχουμε διαθέσιμα στους αρμόδιους φορείς ακόμα περισσότερα αποτελέσματα.
Αναλυτικότερα, τον κεντρικό ρόλο στην παραγωγή αξιόπιστων εντομολογικών δεδομένων έχει το πρόγραμμα «Καταγραφή της παρουσίας και της εποχιακής διακύμανσης των κουνουπιών (Culicidae) στην Περιφέρεια Αττικής» το οποίο χρηματοδοτείται εξολοκλήρου από την Περιφέρεια Αττικής. Τα δεδομένα που παράγονται είναι άμεσα διαθέσιμα στις αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας και βοηθούν στην ορθή εφαρμογή δράσεων και ενεργειών για τη διαχείριση των κουνουπιών. Τα παραγόμενα δεδομένα είναι αξιόπιστα, συνεχή και καλύπτουν μεγάλο εύρος διαφορετικών περιπτώσεων (π.χ. χρήσης γης). Το γεγονός αυτό μας επιτρέπει να τα αξιοποιούμε και σε άλλα ερευνητικά έργα που στοχεύουν και αυτά στην ορθή διαχείριση των κουνουπιών αλλά από άλλη «σκοπιά».
Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια για τη δημιουργία μοντέλων πρόβλεψης της δραστηριότητας των κουνουπιών αλλά και των ασθενειών που αυτά μεταδίδουν. Η όλη προσπάθεια είναι ακόμα σε πρωτόλεια μορφή και αφορά ακαδημαϊκούς σκοπούς μόνο. Ορισμένοι από τους πιο συχνούς παράγοντες αποτυχίας των μοντέλων πρόβλεψης για κουνούπια είναι η απουσία ενός ξεχωριστού μοντέλου για κάθε είδος, η έλλειψη δεδομένων σχετικά με τη βιοοικολογία των ειδών καθώς και η έλλειψη αξιόπιστων εντομολογικών δεδομένων. Στο πλαίσιο Ευρωπαϊκής χρηματοδότησης από το Horizon Europe συμμετέχουμε σε 2 έργα, το IDAlert (http://idalertproject.eu) και το E4warning (https://www.e4warning.eu) με στόχο να συνεισφέρουμε στην καλύτερη κατανόηση όλων εκείνων των παραγόντων που απαιτούνται για τη δημιουργία μοντέλων πρόβλεψης σημαντικών ασθενειών που μεταδίδονται από τα κουνούπια, όπως είναι ο Δάγκειος πυρετός και ο ιός του Δυτικού Νείλου.
Για να γίνει περισσότερο κατανοητή η πολυπλοκότητα των μοντέλων αυτών χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι για την περίπτωση του ιού του Δυτικού Νείλου θα χρειαστεί να μελετηθούν οι μετακινήσεις διαφόρων ειδών πουλιών στην Ευρώπη, οι μετακινήσεις ειδών κουνουπιών σε αστικές και ημιαστικές περιοχές, η παρουσία του ιού του Δυτικού Νείλου σε κουνούπια και ανθρώπους (συνεργασία με τον ΕΟΔΥ) αλλά και δεδομένα που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή καθώς και οι παρατηρήσεις των ίδιων των πολιτών για το πως αντιλαμβάνονται την παρουσία/απουσία κουνουπιών στους χώρους όπου δραστηριοποιούνται. Ειδικά για το τελευταίο, αναμένουμε να λάβουμε αυτές τις πληροφορίες μέσω του Mosquito Αlert app (https://mosquitoalert.conops.gr). [Δείτε αναλυτικές οδηγίες για το πώς να κατεβάσετε την εφαρμογή στο κινητό σας στα ελληνικά, https://mosquitoalert.conops.gr/odhgies/].
Η αξιοποίηση των εντομολογικών δεδομένων μας οδήγησε σ’ ένα από τα κυριότερα επιτεύγματά μας ως χώρα, σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, την αξιολόγηση της τεχνικής της εξαπόλυσης στείρων κουνουπιών. Αν και σε πειραματικό στάδιο ακόμα, τα δεδομένα που συλλέχθηκαν ήταν πολύ ενδιαφέροντα και ενεργοποίησαν και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες να προχωρήσουν στην πιλοτική εφαρμογή της. Δεν θα πρέπει να αποτελέσει έκπληξη η μελλοντική ενασχόληση με την συγκεκριμένη τεχνική, ακόμη και στην Ελλάδα και από άλλους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος το Μ.Φ.Ι. λαμβάνει χρηματοδότηση τόσο από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) όσο και από το «Ελλάδα 2.0 ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ – Ερευνώ Δημιουργώ Καινοτομώ (Με τη Χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Next Generation EU)» για το έργο με το όνομα «mosquito» (https://www.mosquitosit.gr). Στην παρούσα φάση συνεργαζόμαστε και με την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας και σύντομα αναμένονται πολύ σημαντικά αποτελέσματα που θα βελτιώσουν περαιτέρω τη τεχνική αυτή τόσο σε εθνικό όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ως κατακλείδα, στην αέναη μάχη έναντι των κουνουπιών θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν όλα τα διαθέσιμα όπλα και, ίσως, να πρέπει να εφευρεθούν και άλλα. Η αλλαγή του κλίματος δείχνει να ευνοεί τα κουνούπια και η χρήση καινοτόμων εργαλείων και τεχνολογιών είναι επιτακτική. Ήδη στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (ΜΦΙ), στο πλαίσιο όλων των παραπάνω έργων, αξιολογούνται «έξυπνες» παγίδες για καταγραφή και αναγνώριση κουνουπιών, η «βαλίτσα – εργαστήριο» για σημεία της Ελλάδας όπου δεν είναι δυνατή η ενισχυμένη εντομολογική παρακολούθηση (ταυτόχρονη καταγραφή κουνουπιών και ασθενειών που μεταδίδουν) και με όχημα την τεχνική της εξαπόλυσης στείρων κουνουπιών αναζητείται ένας νέος «δούρειος ίππος» για τη μείωση του πληθυσμού του Ασιατικού κουνουπιού τίγρη στις αστικές περιοχές.